W Norwegii mamy możliwość skorzystania z avspaseringu, czyli czasu wolnego w zamian za nadgodziny. Powoduje to często spory z pracodawcą i niepewność, chociaż nie powinno, ponieważ zarówno regulacje prawne, jak i wewnętrzne umowy w firmach określają, jak i kiedy można pracować ponad standardowy czas pracy oraz jakie prawa i obowiązki wynikają z takich godzin. Wyjaśnimy zatem jakie są zasady w przypadku nadgodzin, jak działa timebank i jak wygląda avspasering?
TIMEBANK I AVSPASERING – CO OZNACZAJĄ?
Zacznijmy od wyjaśnienia najważniejszych kwestii:
Timebank – to bank, w którym gromadzisz godziny wypracowane ponad standardowy, umowny czas pracy.
Avspasering – odłożenie tych godzin na później w formie dni wolnych. Jest to dobrowolna umowa między pracownikiem a pracodawcą (niekiedy jednak narzucona z góry).
Dla przykładu: jeśli standardowo pracujesz po 4 godziny dziennie, jednego dnia pracujesz o 4 godziny więcej – masz zatem 4 godziny w banku godzin. Za ten czas nie przysługuje Ci wynagrodzenie. Jednakże masz prawo je odebrać za jakiś czas w formie płatnych dni wolnych (dodatkowo poza standardowym płatnym urlopem). Sumarycznie będą one w 100% płatne, tylko z opóźnieniem.
Inny przykład obejmuje avspasering nadgodzin. Powiedzmy, że pracujesz na pełen etat 40 godzin/tydzień i w jednym z tygodni wyrobiłeś 8 godzin do timebanku. Praca ponad 40 godzin zobowiązuje pracodawcę do wypłaty dodatku za nadgodziny (co najmniej 40%), a dodatkowo masz prawo do odbioru dnia wolnego 100% płatnego. Ostatecznie te godziny dodatkowe będą płatne w 140% – 40% od razu, 100% podczas wykorzystania dni wolnych.
CO UWAŻA SIĘ ZA PRACĘ W NADGODZINACH?
O nadgodzinach mówimy, gdy pracownik pracuje ponad ustawowy limit standardowego czasu pracy – tak mówią norweskie przepisy. W praktyce nadgodziny liczą się, gdy pracujesz:
- Więcej niż 9 godzin dziennie, lub
- Więcej niż 40 godzin tygodniowo.
Jeśli pracujesz powyżej Twojego standardowego czasu pracy, ustalonego w umowie, ale wciąż mniej niż 9 godzin dziennie lub 40 godzin tygodniowo, to uważa się to za “merarbeid”, czyli dodatkową pracę. Taka praca nie uprawnia do dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny, lecz do standardowej stawki godzinowej oraz nie uprawnia do avspaseringu.
Nadgodziny zaczynają się, gdy pracujesz więcej niż 9 godzin na dobę lub ponad 40 godzin na tydzień. W takim przypadku przysługuje Ci dodatek za nadgodziny wynoszący minimum 40% Twojej stawki.
Natomiast w sytuacji, gdy zgodziłeś się na “czas uśredniony” (gjennomsnittsberegning), możesz indywidualnie uzgodnić z pracodawcą, że w ciągu 24 godzin pracujesz maksymalnie 10 godzin, a w ciągu 7 dni – 48 godzin. W tym przypadku:
- Czas pracy tygodniowy wynosi max 50 godzin (ponad tę liczbę są liczone nadgodziny)
- Czas pracy uśredniony w okresie 8-tygodniowy wynosi max 48 godzin/tydzień – zatem maksymalny czas w ciągu 8 tygodni to 48×8 = 384 godziny (ponad tą liczbę są liczone nadgodziny)
- W ciągu 52 tygodni czas pracy nie może przekroczyć średnio 40 godzin na tydzień – zatem liczba godzin na rok to 40*52 = 2080 (ponad tą liczbę są liczone nadgodziny)
Jeśli firma, w której pracujesz jest objęta ustaleniami związkowymi, te limity mogą być jeszcze powiększone. Można ustalić maksymalnie 12,5 godziny pracy w ciągu 24 godzin, max 48 godzin w ciągu 7 dni – uśrednione na 8 tygodni z maksymalnym czasem 54 godziny w pojedynczym tygodniu.
Ewentualnie firma, w której pracujesz może mieć umowę z ministerstwem pracy i wtedy maksymalny czas pracy to nawet 13 godzin w ciągu 24 godzin.
ILE NADGODZIN MOŻNA WYPRACOWAĆ?
Podstawowy limit wynosi 200 godzin w ciągu 52 tygodni. Jeśli jednak firma jest związana umową zbiorową (tariffavtale), istnieje możliwość zwiększenia tego limitu do 300 godzin. Wszystko zależy od umów zawieranych z mężami zaufania w firmie.
Jeśli chodzi o godziny wolne w banku godzin (timebank), nie ma ustawowych regulacji ich wykorzystywania i przenoszenia. Należy mieć pisemne ustalenia z pracodawcą w tej kwestii, w większych firmach znajdzie się ono w regulaminie pracy.
TIMEBANK – ZASADY OGÓLNE
Generalnie można się umówić z pracodawcą niemal w dowolny sposób, o ile nie będzie to naruszać kodeksu pracy. Standardowo mówimy o “plusstimer” – kiedy wyrobimy overtid lub mertid (nadgodziny) do wykorzystania i “minustimer” – kiedy wykorzystamy za dużo wolnego w stosunku do wyrobionych nadgodzin. Obowiązują zasady:
- plusstimer – należy wykorzystać w danym okresie rozliczeniowym (z reguły roku). Można przełożyć tylko część na kolejny okres.
- minustimer – jeśli wystąpią mogą być potrącone z wynagrodzenia przy zakończeniu okresu rozliczeniowego.
- W przypadku gdy plusstimer nie zostaną przełożone – powinny zostać wypłacone.
- Odbiór plusstimer jest płatnym wolnym ze standardowym wynagrodzeniem.
- Nie należy zapominać, że i tak obowiązuje dodatek za nadgodziny minimum 40%.
- W większości przypadków można zamienić dni avspaseringu na pieniądze.
AVSPASERING – ZASADY W FIRMACH PAŃSTWOWYCH
- W każdym przypadku konieczne jest wcześniejsze uzyskanie zgody od pracodawcy na skorzystanie z avspaseringu.
- Wszystkie plusstimer, które zgromadziłeś, powinny zostać wykorzystane jako wolne. Dlatego na co najmniej cztery miesiące przed końcem okresu rozliczeniowego, Ty i Twój pracodawca powinniście zaplanować dni wolne w ramach avspaseringu.
- Do następnego okresu rozliczeniowego można przenieść maksymalnie 50 nadgodzin i 10 minustimer. Jeśli przekroczysz limit 10 minustimer, zostanie to odjęte od Twojej wypłaty. Nadgodziny powyżej 50 są anulowane bez rekompensaty.
- W ciągu jednego roku kalendarzowego można wypacować maksymalnie 180 nadgodzin do avspaseringu.
- Wszystkie plusstimer i minustimer muszą zostać wykorzystane w okresie wypowiedzenia.
KIEDY MOGĘ SKORZYSTAĆ Z GODZIN W BANKU?
O wykorzystanie wolnego z banku godzin możesz wnioskować w dowolnym momencie, natomiast Twojemu pracodawcy przysługuje prawo do odrzucenia wniosku, jeśli uzna to za bardziej korzystne dla przedsiębiorstwa. Warunkiem niezbędnym do skorzystania z wolnego w ramach avspaseringu jest wcześniejsze wypracowanie nadgodzin ponad ustaloną normę czasu pracy. Inaczej mówiąc: najpierw nadgodziny – potem ustalenie i odebranie ich w formie płatnych dni wolnych.
PODSUMOWANIE
Zarządzanie nadgodzinami i avspaseringiem (czasem wolnym w zamian za nadgodziny) stanowi kompleksowy proces, który wymaga zarówno rozumienia przepisów prawnych, jak i umiejętności efektywnego planowania. Przepisy prawne określają maksymalną ilość nadgodzin, jaką pracownik może odpracować w ciągu roku, a także wytyczają zasady dotyczące rekompensaty za pracę w nadgodzinach. Warto zaznaczyć, że wiele z tych zasad może być dostosowywanych przez wewnętrzne umowy w firmie. Dlatego tak istotne jest, aby pracownicy i pracodawcy utrzymywali regularny kontakt w celu planowania oraz rozliczania nadgodzin, co pomaga uniknąć potencjalnych nieporozumień i konfliktów.
